M14 czyli karabin przez duże „K”

W czasie II wojny światowej jak i po jej zakończeniu podstawowym karabinem amerykańskiej piechoty był M1 Garand. Był to solidny karabin samopowtarzalny, ale o dużej masie i z nietypowym zasilaniem z ośmio nabojowym ładowniku obniżającym szybkostrzelność praktyczną. US Army już podczas wojny zgłosiło zapotrzebowanie na ulepszoną wersję, strzelającą także ogniem ciągłym. Latem 1944 roku w Springfield Armory powstał model T20 (od ang. trials – próby). Firma Remington nieco później przedstawiła własne modele T 22 i T 27, opracowane przez Johna Garanda. Komisja zleciła dopracowanie tych wzorów. Na początku 1945 roku gotowy był ulepszony prototyp T 20 E 1, strzelający zarówno seriami jak i ogniem pojedynczym. Niezwykle istotne było przeprojektowanie systemu zasilania – karabin korzystał już z wymiennego magazynka pudełkowego, o pojemności 20 nabojów. W maju 1945 roku ulepszony model T 20 E 1 miał wejść do produkcji seryjnej ale koniec wojny przekreślił te plany. Tak więc ulepszony model Garanda zatrzymał się w rozwoju na pewien czas, na etapie dopracowanego prototypu. Barierą dalszego rozwoju M1 Garand okazała się amunicja. Nabój karabinowy .30 – 06, był tym czasie praktycznie najmocniejszy na świecie. Charakteryzował się on długą, 63 mm łuską i znacznym ładunkiem prochowym. Pozwalało to co prawda prowadzić skuteczny ogień nawet na dystansie 600 yardów (547 m), ale tak daleko strzelali głównie snajperzy. Doświadczenia wojen wskazywały, iż większość potyczek ogniowych prowadzono najwyżej na 400 yardów (365 m), najczęściej jednak strzelano z odległości o połowę mniejszych. Nabój .30 – 06 zyskał reputację celnego ale zbyt potężnego do indywidualnej broni strzeleckiej. Przy strzelaniu z większą szybkostrzelnością długa łuska okazywała się główną przyczyną zacięć. Nabój musiał być masywny, gdyż zapobieganie deformowania długiej i wąskiej gilzy wymuszało pogrubianie jej ścianek. Wkrótce jednak postęp w dziedzinie chemii materiałów miotających umożliwił wyprodukowanie prochu o mniejszej objętości, przy zachowaniu tych samych parametrów spalania. Pod koniec II wojny światowej Niemcy i Rosjanie opracowali własną, niezłą amunicję pośrednią w kalibrach 7,92 x 33 i 7,62 x 39. Amerykanie wciąż jednak szukali naboju o pełnej mocy. W 1944 roku, w oparciu o cywilny nabój .300 Savage zaprojektowano amunicję eksperymentalną T 65, z łuską skróconą do 47,4 mm. Z uwagi na trudności z zapewnieniem równomiernego spalania prochu wydłużono ją do 51 mm. W ten sposób powstał nabój T 65 E3, zalecony jako przyszły typ amunicji karabinowej US Army. Łuska była aż o 12 mm krótsza od tej od .30 – 06, zaś energia kinetyczna pocisku słabsza zaledwie o kilka procent. Był to nadal silny nabój karabinowy, porównywalny z rosyjskim 7,62 x 54R ale o bardzo nowoczesnej konstrukcji. Ważne, iż zapewniał łagodniejsze i bardziej pewne funkcjonowanie broni, oczywiście w porównaniu do starego .30 – 06. Tak powstał używany do dzisiaj nabój 308 Winchester (308 NATO). Do prac nad nowym karabinem powrócono wraz z wprowadzeniem do uzbrojenia nowej amunicji T65E3 (7,62 × 51 mm), która wkrótce stała się jako 7,62 mm NATO (308 NATO) standardową amunicją karabinową państw paktu. Prace nad nową bronią toczyły się wraz z pracami nad nowym nabojem. Do pierwszego etapu prób dopuszczono:

T25 – konstrukcję Earle’a M. Harveya

T28 – pochodną Sturmgewehr 45 opracowaną przez Cyrila A. Moore’a
T31 – konstrukcję Johna M. Garanda W trakcie prób odpadły karabiny T28 i T31, a następnie T47 (przeprojektowany T25)

W 1950 roku prowadzono też próby karabinów EM2 i FN FAL (kalibru 7 × 43 mm Mk1Z), jednak brak zaufania amerykańskich wojskowych do amunicji pośredniej spowodował odrzucenie obu konstrukcji. Próby rozpoczęto od początku. Tym razem uczestniczyły w nich:

T44 z zakładów Springfield
T48 (belgijski FN FAL).

Obydwa karabiny były już zasilane nabojem T65E3, a celem prób było wyłonienie karabinu, który miał się stać standardową bronią piechoty wszystkich armii paktu Północnoatlantyckiego. Jednak kiedy wyniki prób zaczęły wskazywać na FN FAL jako prawdopodobnego zwycięzcę konkursu, Amerykanie ze względów prestiżowych zdecydowali się wprowadzić do uzbrojenia T44E4 jako „US Rifle 7,62 mm M14”. T44 został zaprojektowany jako udoskonalenie karabinu T20E2 (eksperymentalna wersja karabinu M1 Garand). Miał lżejszą lufę, a po wprowadzeniu nowej amunicji zaadaptowano go do zasilania nabojami T65E3. Produkcję rozpoczęto w 1957 roku. Wersję karabinu T44E5 wyposażoną w lufę ciężką, grubsze łoże i dwójnóg przyjęto do uzbrojenia jako M15 (miała pełnić funkcję ręcznego karabinu maszynowego). Wkrótce produkcję karabinu maszynowego M15 wstrzymano, wprowadzając w jego miejsce skonstruowaną przez kpt. D. Gosneya z US Infantry Bard odmianę M14A1. Nową broń wprowadzono do służby w 1957r. jako kb M-14. Pierwsze modele wyprodukowano w 1958r., a na wyposażenie wprowadzono w 1959r. do dywizji spadochronowej „101st Airborne Division”. Była ona jedyną posiadającą na uzbrojeniu M-14 do 1961r. Służbę liniową karabin rozpoczął wraz z rozpoczęciem wojny w Wietnamie. Szybko ujawniły się poważne wady tej broni. Drewniana obsada i kolba szybko nasiąkały w wilgotnym, podzwrotnikowym klimacie Południowego Wietnamu. Wpływało to ujemnie na celność, dlatego też wprowadzono kolby kompozytowe, ale nigdy nie zostały użyte w linii gdyż w momencie ich wprowadzania do służby wchodził kbk M-16. Inną wadą karabinu była zbyt duża długość i waga amunicji – podobnie jak w M1 Garand, oraz niemożliwość prowadzenie ognia seriami. Zbyt duży odrzut naboju karabinowego spowodował, że M14 końcowe modele wyposażano tylko w możliwość strzelania ogniem pojedynczym – w celu zmniejszenia marnotrawstwa amunicji. Po pięciu latach produkcji (1957 – 1963) sekretarz obrony Robert S. McNamara podpisał decyzję o wstrzymaniu wytwarzania M 14. Następcę Garanda określono „bronią tymczasową”. Nie było to do końca słuszne, bo to nie karabin był niewłaściwy tylko nabój zbyt silny. Kb M-14 służy jednak do dzisiaj. Część modeli bazowych przebudowano w kb M-21 – wersję para snajperską używaną w U.S.M.C. Broń brała udział w operacjach w Wietnamie, Somalii, Mogadiszu, Afganistanie i Iraku. Jest nadal wykorzystywana przez policję i U.S. Navy. Broń służy również jako broń paradno-reprezentacyjna.

Karabin działa na zasadzie wykorzystania energii części gazów prochowych, odprowadzanych podczas strzału przez boczny otwór w lufie, do komory i rury gazowej usytuowanej pod nią. Otwór odprowadzający gazy przesunięto (w stosunku do Garanda) o ok. 200 mm od wylotu lufy. Przekonstruowano także sam otwór gazowy; w wyniku czego uzyskano łagodniejsze oraz bardziej stabilne funkcjonowanie zespołu ruchomego broni. W komorze gazowej pod lufą umieszczony jest krótki tłok gazowy, przekazujący energię na mechanizmy za pośrednictwem nie połączonego z nim tłoczyska. Komora nie ma regulatora gazowego, natomiast wyposażona jest w zawór odcinający wypływ gazów z lufy (istotne przy strzelaniu granatami nasadkowymi). Podobnie jak Garand, M 14 nie ma suwadła. Jego rolę spełnia występ tłoczyska tłoka gazowego, który ma kształt listwy zakończonej wodzidłem. Wymusza on ruch zamka i rękojeści przeładowania. Ryglowanie odbywa się poprzez obrót zamka, powodowany współdziałaniem jego występu z gniazdem krzywkowym na wewnętrznej ściance wodzidła. Przedni odcinek sprężyny powrotnej biegnącej pod lufą umieszczony jest wewnątrz tłoczyska, tylny zaś nawleczony na płaską żerdź. Tył żerdzi osadzony jest w przedniej ścianie komory zamkowej, pod komorą nabojową. W karabinie zastosowano mechanizm uderzeniowy typu kurkowego. Kurek podparty jest od tyłu i napędzany małą sprężyną, nawiniętą na własną, krótką żerdź. Bezpiecznik nastawny umieszczony jest przed spustem. Celem odbezpieczenia broni wystarczy lekki ruch palca obsługującego język spustowy, wykonany do przodu. Nie dekoncentruje to strzelca. Zasilanie broni odbywa się z wymiennych, dwurzędowych magazynków pudełkowych o pojemności 20 nabojów, wykonanych z blachy stalowej. Do zwalniania służy dźwignia umieszczona za gniazdem magazynka, zbliżona do tej z AK. Magazynek może być ładowany bez odłączania go od broni. Służy do tego łódka – obejma, którą (przy zamku zatrzymanym w tylnym położeniu) wstawia się od góry, w uchwyt za oknem wyrzutowym łusek. Naboje wciskamy w dół, do magazynka tkwiącego w komorze zamkowej, po czym pustą łódkę wyrzucamy. Po wystrzeleniu ostatniego naboju z magazynka zamek zawsze zatrzymuje się w tylnym położeniu, na zatrzasku włączanym przez donośnik magazynka. Po lewej stronie komory zamkowej znajduje się przycisk służący do szybkiego zwalniania zamka w przednie położenie. Wpływa to na szybkostrzelność praktyczną broni, bowiem po wymianie magazynka na pełny, strzelec nie musi cofać zamka. Uderza w przycisk, a uwolniony zamek wrzuca pierwszy nabój do lufy. Broń jest gotowa do akcji.

Wersje wojskowe

M14– wersja standardowa
M14A1– wersja karabinu M14 o inaczej ukształtowanej kolbie zakończonej gumowym trzewikiem, z wyodrębnionym chwytem pistoletowym. Karabin był wyposażony w lufę zakończoną osłabiaczem podrzutu, dwójnóg i chwyt przedni. Miała pełnić funkcję ręcznego karabinu maszynowego, ale z powodu małej masy, niewymiennej lufy i mało pojemnego magazynka nie była pełnowartościowym karabinem maszynowym.
M14 Mod 0 Enhanced Battle Rifle– udoskonalona wersja karabinu przeznaczona do użycia w jednostkach specjalnych US Marines
M15– ręczny karabin maszynowy będący pochodną M14. Wyprodukowany w niewielkiej liczbie egzemplarzy.
M21– karabin wyborowy powstający przez przebudowę wyselekcjonowanych pod względem rozrzutu karabinów M14
Type 57– oznaczenie karabinów produkowanych na Tajwanie (rząd Tajwanu zakupił w 1968 roku linię produkcyjną karabinów M14 należącą do zakładów Springfielda)
M36 SWS i M89SR– izraelskie karabiny wyborowe, wersje M14 w układzie bullpup

Wersje cywilne

M14 „National Match Rifle” – samopowtarzalny karabin sportowy
M14M – wersja produkowana dla członków NRA
M14ATM – wersja samopowtarzalna produkowana przez Springfielda
M14 Sporter – samopowtarzalna wersja produkowana przez chiński koncern Norinco. Ze względu na amerykańskie przepisy pozbawiony tłumika płomieni i obsady bagnetu.