Karabin Gewehr 98
Karabin Infanteriegewehr Modell 98 czyli Gewehr 98 został opracowany w zakładach braci Mauser: Mauser-Werke Oberndorf Waffensysteme GmbH w 1898r. Karabin miał długość całkowitą 1250 mm, długosć lufy 740mm, zamek czterotaktowy, trzy rygle: dwa z przodu zamykające się w gnieździe na wlocie lufy (przed komorą nabojową) i jednym zapasowym z tyłu włazu nabojowego ( trzeci rygiel zabezpieczający miał za zadanie chronić strzelca przed obrażeniami gdyby jeden z pozostałych dwóch przednich rygli uległ uszkodzeniu). System ten był niewygodny dla strzelającego, który musiał wykonywać ruch całym ramieniem. Ponadto w trzonie zamka zastosowano 2 otwory do odprowadzania nadmiaru gazów z komory w przypadku rozerwania łuski lub przebicia spłonki. Pojemność magazynka 5 naboi. Karabin strzelał nabojem 7,92×57, prędkość początkowa pocisku 895m/s. Masa karabinu 4,1 kg. Oryginalnie Gewehr 98 miał otwartego typu muszkę i łukową linię celownika z wcięciem typu V, znany jako Lange Visier. Celownik został zaprojektowany dla pocisku M/88 7,92 mm x 57 mm I, można było było ustawić od 200 m do 2000 m, w 100 m odstępach. Nabój M/88 7,92 mm x 57 mm I był wyposażony w tępołukowy pocisk.
W roku 1905 przyjęto na wyposażenie armii niemieckiej nowy nabój z pociskiem ostrołukowym IS. Mimo, że wywodził się on konstrukcyjnie od swojego poprzednika i teoretycznie miał ten sam kaliber, brak było wymienności obu nabojów. Nowy pocisk miał większą średnicę (8,23 mm) od poprzednika (8,09 mm). Przyjęcie nowej amunicji wymusiło przebudowę wyprodukowanych wcześniej karabinów Gewehr 98. Modyfikacja ta polegała na wymianie lufy na nową lub poprzez przekalibrowanie starej, a także na dostosowaniu celowników do balistyki nowych pocisków. Przerobione karabiny oznaczano literą „S” wybitą na lufie przed komorą zamkową. Z wprowadzeniem zmodyfikowanej amunicji, nowy celownik mógł być ustawiony od 400 m do 2000 m, w 100 m odstępach.
W latach 1904-1908 w fabryce Mausera zostaje opracowany model wz.98a (nazwę ta nadano dopiero w 1920 roku) ze skróconą do 600mm lufą. Projektowany z myślą o kawalerii i innych służbach. Długość całkowita bez bagnetu wynosiła 1100mm a jego waga mieściła się w granicach 3,5kg. Łoże sięgało prawie do wylotu lufy, podobnie jak nakładka. Rączka zamka w przeciwieństwie do poprzednich modeli została zagięta o 90 stopni w dół, dzięki czemu przeładowanie stawało się łatwiejsze, ponadto szerokość karabinka nieznacznie się zmniejszyła. Od tamtego czasu Mausery ze zgiętą rączką nazywane były kawaleryjskimi. Karabin nie posiadał wycioru a jedynie koźlik pod przednim bączkiem. Zastosowano celownik krzywiznowy z krzywizną w podstawie oraz osłonę na muszkę. Wz. 98a był pierwszym karabinem w którym zastosowano nowe pociski w kształcie ostrołuku, o oznaczeniu „S” (Spitzgeschoss). Jednak nie przyjęły się ze względu na zbyt mały zasięg. Zastąpiono go podczas I Wojny Światowej cięższym pociskiem oznaczanym „sS” (schweres Spitzgeschoss).
Widok ogólny na model 98″AZ”
Komora zamkowa. Zamek z rączką zgiętą o 90 stopni.
Porównanie nabojów IS oraz sS:
sS – schweres Spitzgeschoß (ciężki ostrołukowy)
– długość – 35 mm
– masa:
– pocisku – 12,8 g
– naboju – 27 g
– energia początkowa: 3700 J do 4500 J (dla wzmocnionej amunicji typu V-Patrone) – zależna od typu amunicji i typu broni.
– prędkość początkowa – 755 m/s
Przebijalność standardowego pocisku sS:
– dla drewna sosnowego
850 mm z odległości 100 m
650 mm z odległości 400 m
450 mm z odległości 800 m
100 mm z odległości 1800 m
-dla żelaza
10 mm z odległości 300 m
7 mm z odległości 550 m
-dla stali
5 mm z odległości 100 m
3 mm z odległości 600 m
lS – leichtes Spitzgeschoss (lekki ostrołukowy z rdzeniem aluminiowym) – używany do strzelań przeciwlotniczych
– masa pocisku – 5,5 g
– prędkość początkowa – 925 m/s
Warunki bojowe I Wojny Światowej udowodniły skuteczność jak i wady wz.98. Stosunkowo duża skuteczność i niezawodność, szybkość ładowania, niewielki odrzut były niewątpliwymi zaletami tego karabinu. Wykryte wady dotyczyły zbytniego dopasowania części, częstych uszkodzeń układu celowniczego, podatności na zanieczyszczenia, czy chociażby na zbyt słabe mocowanie bagnetu. Pod koniec pierwszej wojny światowej pojawił się projekt modelu wz.1918, w którym usunięto większość wad ujawnionych w wz.98. Miał to być karabin z dołączanym magazynkiem mogącym pomieścić od 5 do 25 nabojów. Produkcja tego karabinu jednak nigdy nie została rozpoczęta
Po wojnie do uzbrojenia kawalerii weimarskiej trafił karabin wz.98b. Zasadniczo był to model wz.98 z elementami zastosowanymi w wz.98a takimi jak: rączka zamka zagięta o 90 stopni w dół. Wycięcie w kolbie pozwalające zamocować pas nośny a także zmienione bączki.
Jako podstawową broń hitlerowskiego Wehrmachtu przyjęto w 1935 roku udoskonalony model Mauser 98a, nazywany od tej pory modelem 98k „kurz”, czyli po prostu zwany krótkim wz.98. Projekt karabinka wz.98k bazował na czeskim wz.24 oraz polskim wz.29. Wykorzystano najlepsze rozwiązania do stworzenia najbardziej uniwersalnego karabinka, zdolnego konkurować z każdym innym w tamtych czasach. Kolba 98k posiadała tłoczony z grubej blachy tylec nachodzący na kolbę. Kolba natomiast wykonywana była ze sklejki drewna bukowego a nie jak wcześniej z jednego kawałka drewna np. orzechowego(co wymagało 3 letniego sezonowania materiału). Zapewniło to większą wytrzymałość mechaniczną, co było szczególnie istotne w trudnych warunkach terenowych, zapewniało także spore oszczędności użytego do jej budowy materiału. Ciekawostką był zastosowany w magazynku podajnik, który blokował zamek w pozycji otwartej po wystrzeleniu ostatniego naboju. Karabin ten wraz z lunetą Zf 41 lub Zf 42 był również używany jako broń strzelców wyborowych.
Karabin 98k wyprodukowany w Berlinie Lubecker z celownikiem 1.5x zeilfenrhor 41 (ZF 41)
Karabin Mauser 98k z lunetą ZF 4x, produkcja Gustloff Werke.
Mauser 98 był produkowane również przez inne kraje. W Polsce produkuje się karabin Mauser wz. 98 od 1922r. aż w 1929 pojawia się polska wersja karabinka, podobna do niemieckiego 98a jednak oznaczona symbolem wz.29. W roku 36 ponownie rozpoczyna się produkcja długiego Mausera 98 oznaczonego 98a (proszę zauważyć, że od 1920 roku taką nazwę nosił niemiecki skrócony Mauser), ze zmienionym celownikiem. Karabiny te produkowane były od 1930 roku w Państwowej Fabryce Broni w Radomiu (F.B. RADOM) gdzie do początku II Wojny Światowej wyprodukowano 264 300 tych karabinów. W tym samym czasie w warszawskiej fabryce broni przerabiano wz.98 tak, aby upodobnić go do wz.29. Był to starannie wykonany oraz poręczny karabinek. Jednak jak większość Mauserowskich konstrukcji nie był podatny na zanieczyszczenie w warunkach bojowych, przez co równie często jak wz.98 się zacinał. Zastosowano „Babkę” w środkowej części kolby, służącą do rozbierania zamka. Wprowadzono także nowe okucia pozwalające na zamocowanie pasa nośnego, w sposób umożliwiający utrzymywanie broni blisko ciała. Zastosowano ponadto nowy bagnet kłująco-sieczny wz.29. Bagnet posiadał pierścień na jelcu, który nachodził na lufę przy jego założeniu.
| Kaliber lufy | 7,92mm |
| Kaliber pocisku | 8,2mm |
| Najniższy celownik | 300m |
| Najwyższy celownik | 2000m |
| Największa donośność | 4000m |
| Długość bez bagnetu | 1100mm |
| Długość z bagnetem | 1420mm |
| Długość lufy | 600mm |
| Ciężar bez bagnetu | 3,9kg |
| Magazynek na | 5 naboi |
Od roku 1936 ponownie rozpoczyna się produkcja modelu wz.98a było to spowodowane zmianami sposobu prowadzenia walki. Konieczność prowadzenia skutecznego ognia na większe odległości ponad 1km wykluczało wz.29 z użycia. Odpowiednim karabinem na takie odległości okazał się być wysłużony model 98. Nowy karabinek różnił się jedynie celownikiem, w którym krzywizna znajdowała się w podstawie a nie jak w modelu 98 w ramieniu. Produkcja odbywała się tak jak wz.29 w Fabryce Broni w Radomiu dostosowując j e do używania amunicji typu „sS”.
Wersja produkowana przez zakłady Ceskoslovenskiej Zbrojovki w Brnie na licencji niemieckiej z wprowadzonymi poprawkami. Między innym na tych poprawkach bazował niemiecki 98k, w którym oprócz poprawek z wersji czeskiej znalazły się poprawki polskich konstruktorów broni.
Czeska wersja Mausera wz.24
Polska wersja Mausera wz.29
Polska wersja karabinu Mausera Kb wz.98a
Jugosłowiański Mauser M48
Bicie na komorze zamkowej karabinu M48
Budowa Mausera :
1 – pazur wyciągu, 2 – pierścień wyciągu, 3 – trzon zamka, 4 – iglica, 5 – sprężyna, 6 – bezpiecznik, 7 – łącznik zamka, 8 – kurek, 9-10 – samoczynny bezpiecznik, 11-14 – zatrzask zamka i wyrzutnik łusek, 15 – podstawa celownika, 16 – osłona muszki, 17 – muszka, 18-22 – części spustu, 23-24 – zatrzask magazynka, 25-26 śruby główne, 27 – śruba zabezpieczająca, 28 – podajnik, 29 – sprężyna podajnika, 30 – wieczko magazynka, 31 – magazynek, 32 – bączki przednie, 33-34 – wejście na bagnet i sworzeń, 35 – wycior, 36 – zaczep bączka, 37 – bączek tylni, 38 – nakładka, 39(b) – stopka kolby, 40 – śruby, 41-42 – zaczep paska nośnego, 43 – kolba, 44 – lufa, 45 – komora zamkowa.
Budowa zamka
1 – trzon zamka, 2 – pazur wyciągu łusek, 4 – iglica, 5 – łącznik zamka
6 – bezpiecznik, 7 – kurek, 8 – samoczynny bezpiecznik
10 – zamek, 11 – śruba zatrzasku wyrzutnika, 12 – zaczep zamkowy
13 – wyrzutnik, 14 – komora zamkowa, 15 – lufa (gwint lufy)
16,17,18,29 – elementy spustu, 20,23,24 – pudełko – magazynek
21 – śruba zabezpieczająca śruby główne, 22,28 – śruby główne.
Bezpiecznik
Trójpozycyjny bezpiecznik został zamontowany na końcu zamka, od prawej:
- 1 pozycja (bezpiecznik ustawiony na prawo) – iglica zablokowana, zamek zablokowany
- 2 pozycja (bezpiecznik ustawiony na środku) – iglica zablokowana, zamek ruchomy
- 3 pozycja (bezpiecznik ustawiony na lewo) – iglica odblokowana, zamek ruchomy – karabin gotowy do strzelania
Bezpiecznik działa tylko wtedy, kiedy karabin jest załadowany; w przeciwnym razie bezpiecznik się nie ruszy.
Wymiary naboju 7,92x57mm
Oprócz wersji na naboje centralnego zapłonu produkowano karabinek KKW czyli Kleinkaliber-Wehrsportgewehr, czyli małokalibrowy karabin treningowo sportowy na naboje kalibru .22LR.
Karabin nie posiadał magazynka i ładowanie odbywało się za pomocą umieszczania pojedynczych sztuk nabojów w komorze nabojowej, wyrzut łuski był zapewniony przez zamontowany w zamku pazur wyciągu, oraz blaszkę wyrzutnika zamocowaną w dolnej części prowadnicy zamka. Zamek posiadał jeden rygiel w tylnej części, był on fragmentem pierścienia obracanego rączką zamka. Na szczycie łącznika zamka, podobnie jak to zrobiono w modelu 98k zastosowano bezpiecznik skrzydełkowy całkowicie identyczny jak z prawdziwego karabinu. Kolba zewnętrznie nie różniła się praktycznie niczym w stosunku do modelu 98k stąd czasem trudno rozróżnić oba karabinki obok siebie, jedynie po komorze zamkowej można je rozróżnić. Można zauważyć, że nawet okucie bagnetu było identyczne jak i umocowanie wycioru pod lufą. Przyrządy celownicze były także bardzo podobne, szczerbinkę można było z powodzeniem zastosować w modelu 98k, to samo dotyczyło muszki. Produkcji tego modelu zaprzestano po przystosowaniu maszyn do produkcji Mausera 98k tuż przed II Wojną Światową, kiedy to nie było już konieczności produkcji broni zastępczej, służącej jedynie do podtrzymania formy i szkolenia przyszłej armii.
Łączną ilość wyprodukowanych egzemplarzy karabinu Gewehr 98 w różnych modelach szacuje się na ok 11 mln szt.
Z ciekawostek :
- karabiny te są udostępniane w obronie przed niedźwiedziami polarnymi podczas wypraw na Spitsbergen
Michał Sarosiek
Źródła:
- http://mauser98k.internetdsl.pl
- https://pl.wikipedia.org
- www.rafalbauer.pl
- www.youtube.com