Karabinek szturmowy wz. 88 Tantal kaliber 5.45 x 39
Tantal (pełne oznaczenie 5,45mm karabinek wz. 88, jednak nazywany jest on Tantalem od nazwy programu w ramach którego powstał) to polski karabinek automatyczny skonstruowany w radomskim Ośrodku Badań Rozwojowych przez Krzysztofa Styczyńskiego, Bohdana Szpaderskiego oraz Bogusława Białczaka na polecenie Szefostwa Badań i Rozwoju Techniki Wojskowej.
Pod koniec lat 70-tych prowadzono w zakładach „Łucznik” prace nad modernizacją karabinka AKMS, zmiany dotyczyły głównie wprowadzenia ogranicznika w strzelaniu ogniem ciągłym. W wyniku tych zmian, umieszczona po prawej stronie komory zamkowej uniwersalna dźwignia bezpiecznika i przełącznika rodzaju ognia zachowała jedynie funkcję bezpiecznika, natomiast po lewej stronie komory zamontowano nowy trzy pozycyjny przełącznik ognia. Dzięki tym innowacjom AKMS wz. 80 mógł strzelać ogniem pojedynczym, seriami trzy strzałowymi i ogniem ciągłym.
Zmodernizowany AKMS nie wszedł do produkcji seryjnej, ponieważ w tym czasie Rosjanie wprowadzili na uzbrojenie swojej armii nowy małokalibrowy nabój pośredni 5.45 x 39 i karabinek AK 74/AKS 74. Nowy rosyjski nabój przyjęto zgodnie z zaleceniem w pozostałych armiach sygnatariuszy Układu Warszawskiego, również w Polsce, gdzie postanowiono opracować własny odpowiednik radzieckiej konstrukcji naboju (program „Cez”).
Wspominam AKMS wz. 80, bo pewne istotne rozwiązania konstrukcyjne zastosowano w jego następcy, nowym karabinku szturmowym opracowanym w OBR ZM „Łucznik”, dostosowanym do nowego rosyjskiego naboju małokalibrowego 5.45 x 39. Karabinek wz. 88 w latach 1987 – 1990 modyfikowano kilkakrotnie zanim wprowadzono go do produkcji seryjnej. W 1991 roku przyjęto go oficjalnie na uzbrojenie WP.
Nazwa „Tantal” pochodzi od nazwy programu w ramach którego powstał, opracowany przez Krzysztofa Styczyńskiego, Bohdana Szpaderskiego oraz Bogusława Białczaka na polecenie Szefostwa Badań i Rozwoju Techniki Wojskowej.
Podstawą do opracowania nowej konstrukcji oprócz AKMS wz. 80 był karabin „Lantan”. Z pierwszego przejęto mechanizm spustowy wyposażony w ogranicznik długości serii, z drugiego wyniki prac studyjnych nad balistyką broni strzelającej amunicją małokalibrową. W nowym karabinie oznaczonym jako wz. 81 starano się w jak największym stopniu wykorzystać podzespoły AKM. Nowy karabin przystosowano do wystrzeliwania granatów nasadkowych. Ponieważ stara kolba składana była zbyt słaba, aby wytrzymać miotanie granatów, karabin wyposażono w kolbę wzorowaną na kolbie MPiKMS-72 (produkowana w NRD wersja AKM). Nowa kolba jest zamienna z kolbą stałą od AKM (identyczny jest sposób montażu). Niemal identyczny wygląd kolby ma również karabinek rumuńskiej produkcji.
Prace nad nową bronią zostały zawieszone w drugiej połowie 1981 roku, ale kontynuowano program „Cez”. W roku 1983 wyprodukowano pierwszą partię próbną amunicji 5,45 x 39 mm. Program „Tantal” reaktywowano w 1985 roku. Nowe założenia taktyczno-techniczne wymagały broni o masie nie większej niż 3,5 kg, o gabarytach nie większych niż AKMS. Partię prototypową karabinów wz. 81 badano w 1986 roku. Broń nie została przyjęta do uzbrojenia. Powodem były zbyt duże wymiary karabinu z kolbą złożoną (broń nie pasowała do uchwytów transportowych w wozach bojowych). Problemem też był magazynek. Do karabinu wz. 81 można było podpiąć magazynek karabinu AK (z amunicją 7,62 x 39 mm), natomiast nie pasował do niego magazynek AK-74 (z amunicją 5,45 x 39 mm). Mogło to z jednej strony powodować omyłki, a z drugiej strony utrudniać zaopatrzenie jednostek Układu Warszawskiego w czasie wojny.
Tantal swoją budową, wyglądem zewnętrznym i walorami taktyczno-balistycznymi zbliżony jest do rosyjskiego karabinka AKS 74. Jego długość wynosi 748/943 mm, rozładowany waży 3690 gramów, z pełnym magazynkiem 4000 gramów. Wspólnej unifikacji (z rosyjskim AKS 74) podlega lufa, zamek, suwadło, magazynek i oczywiście nabój. W obu karabinkach można strzelać zamiennie amunicją rosyjską lub polską. Unifikacja zapewnia wzajemną wymienność w/w części, co w sytuacji wspólnych działań bojowych ma szczególne znaczenie.
Nie mniej, istotne jest to, że polski karabinek nie jest dosłowną kopią rosyjskiego pierwowzoru jak to było w przypadku AK 47/AKS 47, ale zawiera w sobie wiele polskich rozwiązań konstrukcyjnych. Jednym z najważniejszych jest mechanizm spustowo-uderzeniowy w którym zastosowano ogranicznik długości serii i wyeliminowano opóźniacz ruchu kurka. Innymi ważnymi rozwiązaniami są wielofunkcyjne urządzenie wylotowe, nowego typu komora gazowa, mechanizm powrotny, kolba składana oraz sposób mocowania rury gazowej, nakładki i łoża. Karabinek Tantal jest bronią samoczynno-samopowtarzalną, działa na zasadzie odprowadzenia części gazów prochowych przez boczny otwór w lufie. Komora gazowa ma otwór gazowy prostopadły do osi przewodu lufy czyli inaczej niż w broni rosyjskiej. Ryglowanie lufy następuje w wyniku obrotu zamka w prawą stronę, po wystrzeleniu z magazynka ostatniego naboju zespół ruchomy nie zatrzymuje się w tylnym położeniu. Karabinek strzela z zamka zamkniętego.
Stalową komorę zamkową wykonano za pomocą tłoczenia, suwadło i zamek karabinka wz. 88 wymienne są z suwadłem i zamkiem od AK-74. Lufa wykonana metodą kucia na zimno ma 423 mm długości i przewód gwintowany z czterema bruzdami prawoskrętnymi o skoku 200 mm. Wnętrze lufy jest pokryte chromem. Po prawej stronie komory zamkowej umieszczona jest dwupołożeniowa dźwignia bezpiecznika (w starszych karabinkach AK pełniła ona też funkcję przełącznika ognia). Po lewej stronie umieszczona jest trzy pozycyjna dźwignia przełącznika ognia, w pozycji C – ogień ciągły, w pozycji P – ogień pojedynczy i w pozycji S – serie trzy strzałowe. Przełącznikiem ognia można operować zarówno w broni zabezpieczonej jak i odbezpieczonej. Za kabłąkiem umieszczona jest dźwignia zaczepu magazynka, ma ona podobny kształt i działa identycznie jak w karabinkach AKMS. Urządzenie wylotowe montowane na odcinku wylotowym lufy pełni funkcję osłabiacza odrzutu, kompensatora i tłumika płomienia. Urządzenie to pełni też rolę nasadki do wystrzeliwania granatów nasadkowych, a także służy do mocowania bagnetu nożowego. W odróżnieniu od AKMS’a kolba Tantala składa się na prawą stronę, aby ją zwolnić z blokady i złożyć należy wcisnąć przycisk umieszczony w tylnej części komory zamkowej. Karabinek wyposażony jest w mechaniczne przyrządy celownicze składające się z celownika krzywkowego i muszki, celownik krzywkowy posiada nastawy od 100 do 1000 metrów, z przesunięciem co 100 metrów. Karabinek zasilany jest z metalowych lub plastikowych kleszczonych wahadłowo dwurzędowych łukowych magazynków pudełkowych z dwurzędowym wyprowadzeniem o pojemności 30-tu nabojów. Broń może być również zasilana z magazynka o pojemności 30 naboi od AK-74 oraz magazynka o pojemności 45 naboi od RPK-74.
Broń może wystrzeliwać polskie granaty nasadkowe GNPO (głowica kumulacyjno odłamkowa), NGOs-93 (głowica oświetlająca), NGZ-93 (głowica zapalająca) oraz NGD-93 (głowica dymna). Granaty nasadkowe do Tantala wyposażone są w pułapkę kulową, tak więc aby wystrzelić granat nasadkowy nie trzeba stosować specjalnego naboju pozbawionego pocisku. Do podstawy muszki można przymocować bagnet sieczny 6H4, broń może być wyposażona w dwójnóg. Łoże, nakładkę na rurę gazową oraz chwyt pistoletowy wykonano z tworzywa sztucznego. Po wewnętrznej stronie łoża znajduje się sprężyna kasująca luzy, łoże „zwykłe” można wymienić na łoże umożliwiające montaż polskiego granatnika podwieszanego wz. 74 Pallad.
Rozkładanie broni następuje poprzez odłączenie pokrywy komory zamkowej, pokrywa przytrzymywana jest przez zatrzask który zapobiega spadaniu pokrywy podczas strzelania granatami nasadkowymi (wzorowany na podobnym rozwiązaniu z kbkg wz. 60). Niektóre egzemplarze karabinka wyposażone są w umieszczoną z lewej strony komory zamkowej szynę umożliwiającą zastosowanie bocznego montażu celownika optycznego lub noktowizyjnego. Egzemplarze z szyną posiadają również zmodyfikowane skrzydełko przełącznika rodzaju ognia.
Wersje:
- 5,45 mm karabinek wz. 88 – wersja z kolbą stałą (nie produkowana seryjnie)
- 5,45 mm karabinek wz. 88 (wersja nocna) – wersja wyposażona we wspornik umożliwiający montaż noktowizora NSPU (lub polskiego PCS-5 Gabro). Planowano także stosowanie w tej wersji celownika optycznego ZFK 4 x 24 (celownik produkowany w NRD). Montaż wspornika wymusił przekonstruowanie przełącznika rodzaju ognia (wspornik zasłaniał dźwignię przełącznika).
- 5,45 mm karabinek-granatnik wz. 1974 – zestaw składający się z karabinu wz. 88 Tantal i granatnika podwieszanego wz. 74 Pallad
- Karabinek wz. 89 – wersja skrócona (subkarabinek) opracowana w 1990 roku. Produkcję zakończono po wyprodukowaniu 200 egzemplarzy (Wojsko Polskie nie przyjęło tej broni do uzbrojenia). Przez krótki okres w połowie lat 90. były używane przez warszawskie jednostki antyterrorystyczne Policji[2]. W stosunku do karabinu wz. 88 skrócono lufę do 207 mm, urządzenie wylotowe o konstrukcji podobnej do urządzenia wylotowego AKS-74U dodatkowo służy jako nasadka do miotania granatów nasadkowych (jest to ewenement w przypadku broni o tak krótkiej lufie). Broń wyposażono w celownik przerzutowy (dwie nastawy na 100-200 i 400 m) zamocowany na wsporniku wystającym nad komorę zamkową. Boki wspornika stanowią prowadnice do montażu celownika kolimatorowego CWL-1.
- Karabin wz. 90 – wersja karabinu wz. 88 przystosowana do zasilania amunicją 5,56 x 45 NATO (nie produkowana seryjnie)
- Karabinek wz. 91 – wersja karabinka wz. 89 przystosowana do zasilania amunicją 5,56 x 45 NATO (nie produkowana seryjnie)
Dane taktyczno – techniczne:
| Wzór | kbk wz. 81 Tantal | kbk wz. 88 Tantal | skbk wz. 89 Onyks |
| Nabój | 5,45 x 39 mm | 5,45 x 39 mm | 5,45 x 39 mm |
| Długość broni z kolbą rozłożoną/złożoną (mm) | 973/765 | 943/768 | 720/519 |
| Długość lufy (mm) | 438 | 423 | 207 |
| Długość linii celowniczej (mm) | 388 | 373 | 223 |
| Masa z magazynkiem nie załadowanym/załadowanym | ?/4,07 | 3,69/4,00 | 3,22/3,52 |
| Szybkostrzelność teoretyczna (strz/min) | 700 | 700 | 700 |
| Prędkość początkowa pocisku (m/s) | 900 | 880 | 700 |
| Energia początkowa pocisku (J) | 1377 | 1316 | 833 |
| Zasięg maksymalny (m) | 320 | 315 | 290 |
| Zasięg rażenie (m) | >135 | 135 | 110 |
| Odległość strzału bezpośredniego (figura „popiersie”) (m) | 440 | 440 | 360 |
Źródła: